Planetenparade in december!
Ontdek wat er allemaal te zien is aan de hemel deze maand.
De zichtbare planeten
Mercurius is in de tweede helft van december te zien aan de zuidoostelijke ochtendhemel.
Venus is al vroeg zichtbaar aan de avondhemel. De heldere planeet gaat in het begin van de maand drie uur na de zon onder en tegen het einde van de maand is dat opgelopen tot 4 uur.
In het begin van de maand komt Mars rond 20h30 op, tegen het eind van de maand al om 18h30. De oranjerode planeet staat in de Kreeft (Cancer).
Na Venus is Jupiter het helderste object aan de nachtelijke hemel. De gasreus staat in de Stier (Taurus) en is heel de nacht zichtbaar.
Saturnus is 's avonds te zien tot ongeveer 22h. De geringde planeet staat in de Waterman (Aquarius).
Kans op vallende sterren.
Tussen 7 en 17 december verschijnen de Geminiden. Het maximum van deze rijke zwerm wordt verwacht in de nacht van 13 op 14 december. Het is echter Volle Maan op 15 december, het felle maanlicht zal het waarnemen van de zwakkere exemplaren bemoeilijken. Het beste moment om te kijken is vlak voor de ochtendschemering, de radiant (in de Tweelingen) staat dan het hoogst aan de hemel en de maan stoort minder.
Tussen 17 en 26 december is er een kleinere zwerm actief: de Ursiden, met een maximum in de nacht van 21 op 22 december.
De maan en planeten als wegwijzer:
Woensdagavond 4 december rond 17h30 staat de smalle maansikkel 5 graden onder Venus (tienmaal de schijnbare maandiameter) laag boven de zuidzuidwestelijke horizon.
Donderdagavond 5 december is de maan doorgeschoven tot links van de heldere planeet.
Zaterdag 7 december om 22h staat de planeet Jupiter in oppositie. Dit betekent dat de zon, de aarde en Jupiter dan op één lijn staan. Jupiter en de zon bevinden zich tegenover elkaar aan de hemel. Dus als de zon zich maximaal onder de horizon bevindt, is Jupiter in het zuiden terug te vinden. De heldere planeet is nu de hele nacht zichtbaar. Bekijk deze gasreus eens met een verrekijker op een stevige steun. Je zult merken dat je 4 maantjes kunt zien als fijne stipjes links of rechts van de planeet, zowat op één lijn. Ze werden in 1609 ontdekt door Galilei. Het zijn: Io, Europa, Ganymedes en Callisto.
Zondagavond 8 december rond 18h zien we de maan 4 graden ten oosten van Saturnus (links ervan).
Vergeet de vallende sterren niet van de Geminiden in de nachten van 11 tot 14 december!
Vrijdagavond 13 december rond 18h30 staat de maan in het zuidelijk deel van de Plejaden.
Dinsdagavond 17 december om 21h staat de maan tussen Pollux (van de Tweelingen) en de planeet Mars.
Begin van de winter
De astronomische winter begint precies op zaterdag 21 december om 9h21. Op dat moment staat de zon het meest zuidelijk ten opzichte van de hemelevenaar - de plaats waar de aardse equator, wanneer we deze als een elastiek zouden uitrekken, de hemelkoepel snijdt.
Door de schuine stand van de aardas lijkt de zon in de loop van een jaar schijnbaar heen en weer te schommelen tussen de (noordelijke) Kreeftskeerkring en de (zuidelijke) Steenbokskeerkring. Het winterseizoen heeft met andere woorden helemaal niets te maken met de afstand van de aarde tot de zon. In onze noordelijke winter bereikt die afstand zelfs haar minimum. Bedenk bovendien dat het nu volop zomer is aan het zuidelijk halfrond.
In de nacht van zaterdag 21 op zondag 22 december is de Ursidenzwerm actief. De radiant bevindt zich in de Kleine Beer.
Woensdag 25 december bereikt Mercurius zijn grootste westelijk elongatie. Dit betekent dat de planeet uiterst rechts staat van de zon, bekeken vanaf de aarde. De planeet is tot het einde van de maand te zien laag boven de oostelijke horizon.
Enkele sterrenbeelden in de kijker:
Ram (Aries)
Een sterrenbeeld dat bekend is als lid van de dierenriem, maar niet zo bekend aan de hemel. Het bevindt zich ten westen (rechts) van het beter gekende groepje van de Plejaden, iets boven halve hoogte en is herkenbaar aan een drietal sterren in een zwak gebogen lijntje. De helderste ster (Hamal) bevindt zich aan de linkerkant. Zij is koeler dan onze zon en bevindt zich op bijna 67 lichtjaar van ons. De meest rechtse is eigenlijk een dubbelster. Ten tijde van de Babyloniërs bevatte de Ram het lentepunt, d.w.z. het punt waar de zon zich aan de hemel bevindt bij het begin van de lente.
Capella en de geitjes
Rond middernacht schuift de vijfhoek van sterrenbeeld Voerman (Auriga) door het zuiden. De helderste ster Capella bevindt zich daarbij recht boven ons hoofd. Deze wordt ook wel eens de Geitster genoemd en dus zijn de drie kleine sterretjes (het driehoekje net rechts van de Geit) de geitjes. Ten tijde van het oude Egypte werd Capella vereenzelvigd met Ptah, een belangrijke godheid in het toenmalige dodenritueel. Een vijftal tempels, gewijd aan Ptah waren geöriënteerd naar de plaats waar deze ster ondergaat.
Wil je meer te weten komen over de momenteel zichtbare planeten?
Kom naar onze Nocturne op zaterdagavond 7 december!
Uraniagids Roger Van der Linden vertelt over de ware én de mythische aard van Venus, Mars, Jupiter en Saturnus.
Er zijn extra voorstellingen in het Urania-planetarium en mocht de hemel opklaren, kan je ze met je eigen ogen bekijken.
Nocturne "Planetenparade op 7 december"
