De zichtbare planeten
Mercurius verschijnt op het einde van de maand aan de ochtendhemel.
Venus staat ook aan de ochtendhemel maar is helderder dan Mercurius.
Mars is deze maand niet te zien.
Jupiter komt in de late avond op. Hij komt hoog aan de hemel in de Tweelingen (Gemini).
Saturnus vinden we 's avonds in het zuidwesten in de Waterman (Aquarius).
Kans op vallende sterren: Leoniden.
De komeet Tempel-Tuttle is een hemelobject dat op haar baan om de zon nogal wat puin achterlaat. Wanneer de aarde deze puinwolk doorkruist kunnen we getuige zijn van een verhoogd aantal meteoren. Deze zwerm is actief van 16 tot 30 november. Volgens de berekeningen kan een hoogtepunt zich voordoen op 17/11 rond 17h30.
De radiant in het sterrenbeeld Leeuw komt pas na 23h op, voordien waarnemen heeft weinig zin, of er zou nog een vuurbol van de Tauriden kunnen opduiken. Kijk eventueel ook op de ochtend van 17/11. Men verwacht echter niet veel activiteit, een sterrenregen zoals een paar jaar geleden zit er echt niet in.
De maan en planeten als wegwijzer
Zaterdagavond 1 november rond 18h30 staat Saturnus ten oosten (links) van de maan. De avond nadien staat de planeet ten westen van de maan.
Woensdag 5 november om 14h19 is het Volle Maan. Op dezelfde dag bereikt de maan haar kleinste afstand tot de aarde (perigeum). De schijnbare diameter van maan lijkt dan iets groter dan de gemiddelde waarde van de normale Volle Maan. In de volksmond heet dit een “supermaan”, maar met het blote oog is het verschil eigenlijk niet merkbaar.
Donderdag 6 november rond 18h30 zien we in het oosten de maan vlak bij de Plejaden, een mooi zicht met een verrekijker.
Zondagavond 9 november rond 21h vinden we in het oostnoordoosten een mooie samenstand met de maan, Jupiter en de sterren Castor en Pollux (van de Tweelingen). De dag nadien (10/11) komt de maan het laatste op, rond 22h30 vormen ze weer een mooi viertal.
Dinsdag 11 november is Jupiter stationair. Hij stopt dan zijn oostwaartse beweging aan de sterrenhemel. De gasreus, die rond 05h00 u hoog in het zuiden staat, gaat zich vanaf dan westwaarts bewegen tussen de sterren.
De normale bewegingsrichting voor de buitenplaneten is oostwaarts behalve kort voor hun oppositie, als de aarde tussen de zon en de planeet staat (voor Jupiter is dit op 10/01/26). Tijdens deze omkering blijft de planeet dus even onbeweeglijk, vandaar de benaming stationair.
Donderdagochtend 13 november rond 06h00 staat de maan in de Leeuw (Leo) vlak bij de ster Regulus. Vanaf de maan gezien is nu een groot deel van het aardoppervlak verlicht en dit teruggekaatste licht zorgt voor het zogenaamde "asgrauwe schijnsel". Het maanoppervlak wordt dan verlicht door een bijna "volle aarde".
Maandagochtend 17 november rond 06h00 staat de smalle maansikkel in het oostzuidoosten in de Maagd (Virgo) vlak bij de ster Spica.
Woensdagavond 26 november om 20h30 zien we in het zuiden de maan die in conjunctie komt met Saturnus. De maan staat 3 graden ten noorden van de planeet.
Enkele sterrenbeelden in de kijker
Cassiopeia.
Halverwege de maand kunnen we rond 20h30 aan de noordoostelijke hemel, bijna in het zenit, één van de opvallendste sterrenbeelden terugvinden: Cassiopeia. Deze constellatie wordt ook wel aangeduid als letter "W" of "M", al naargelang de stand waarin ze staat.
De naam verwijst naar de legendarische koningin van Ethiopië, gemalin van koning Cepheus. Volgens de overlevering moest ze haar dochter Andromeda afstaan aan een monster omdat ze tegenover de zeenimfen te veel opgeschept had over haar schoonheid. Als verdere vernedering plaatsten de zeenimfen haar zodanig aan de hemel dat ze nu eens rechtop zit, dan weer ondersteboven hangt.
Sterrenclusters in Perseus
We gebruiken Cassiopeia als wegwijzer: rechts ervan (in het verlengde van de lijn van de derde naar de tweede ster van Cassiopeia) kan men een wazig vlekje onderscheiden. (Laat uw ogen minstens 10 minuten de kans om zich aan te passen aan het duister.) De oude Grieken en Babyloniërs kenden deze hemelbewoner al als een nevelig sterretje.
In werkelijkheid gaat het over twee dicht bij elkaar staande zogenaamde open sterrenhopen (H en Chi Persei). Een verrekijker laat hier een veld uitgestrooide diamanten tegen een achtergrond van zwart fluweel schitteren. De twee groepen zijn ongeveer 12,8 miljoen jaar geleden ontstaan, wat hen naar sterrenmaatstaven erg jong maakt.
